11 december 2014 | Kigali (I) [deel 2]

Vandaag gaan we naar het Genocide Memorial. Dit wordt niet een "leuke en gezellige" dag en is dus ook als blog niet heel vrolijk. Het geeft weer wat ik gezien en gevoeld heb en dat is shocking geweest.... Deze waarschuwing vooraf... 
Een deel van onze crew is er gisteren al geweest en van hun krijgen we dus wat tips over het museum. We weten dus van tevoren al dat het een behoorlijk pittige dag gaat worden. Dit is niet een "leuk en gezellig" tripje, maar ik vind dat ik niet in Rwanda kan zijn, zonder mijn ogen open te hebben voor de gruwelen die hier 20 jaar geleden hebben plaatsgevonden... 

Na het ontbijt gaan we met zijn 5-en op pad. Bijna dezelfde groep als waar we gisteren mee op safari zijn geweest, alleen de SP was al in het museum geweest, dus zij hoeft niet nog een keer. Haar plek wordt gevuld door de nieuwe Co, die gisteravond nog aangekomen is. We gaan met twee taxi's en spreken een prijs af, waarvoor ze ons naar de Memorial brengen, daar wachten en ons daarna naar Hotel Mille Collines brengen, uit de film Hotel Rwanda. 

De toegang tot de Memorial is gratis, maar voor $ 15 kun je een audiotour krijgen, die ook in het Nederlands is. Op advies van de collega's die er al geweest zijn, besluiten we dat te doen. En we besluiten ook één foto-permit te kopen en de kosten van $ 20 te delen. 

De tour begint buiten. Het is heel simpel: er is een plattegrond, met nummertjes, je toetst de nummers in en je luistert naar het verhaal. Kind kan de was doen. 
Buiten begint het al bij grote massagraven, waar vele gevonden doden herbegraven zijn, om ze een waardiger plek te geven. Naast deze graven is ook een muur met namen, die nog steeds uitgebreid wordt. Op deze manier hebben de nabestaanden toch een plek waar ze naartoe kunnen. 

Er zijn recent ook bloemen gelegd op de graven. Het is duidelijk dat er nog steeds mensen komen om hun respect te betonen. 
De audiotour leidt ons langs diverse thematuinen. We zijn blij met de uitleg, want de tuinen zijn heel symbolisch aangelegd en er staat verder geen uitleg bij: die moet je echt uit de audiotour halen. Er is een tuin die de situatie van vóór de genocide verbeeldt, een kindertuin, een tuin voor de vrouwen, een tuin van de genocide, een tuin voor de heropbouw... De diverse tuinen staan bol van de prachtige symboliek. Het is indrukwekkend, maar het is allemaal nog prima te doen. Al waren we al gewaarschuwd door onze collega's dat het gedeelte binnen een heel stuk heftiger is. 

Als we buiten alles gezien en geluisterd hebben, gaan we naar binnen. Daar is de tentoonstelling heel logisch opgebouwd. Het begint met de situatie in de geschiedenis, waardoor je meekrijgt hoe de situatie tot stand heeft kunnen komen, dat er een genocide plaatst heeft kunnen vinden. 
Duidelijk is meteen dat de rol van onze Zuiderburen, die Rwanda als kolonie hadden, zeker niet sjiek is. De inwoners van Rwanda werden ingedeeld in drie groepen: Hutu's, Tutsi's en Twa. De laatste groep was een pygmeeënvolk en zijn de oudste inwoners van Rwanda. De indeling van de Hutu's en de Tutsi's was in eerste instantie gebaseerd op hun veestapel: had je 10 of meer koeien was je Tutsi en anders was je Hutu. Daarbij werd je neus gemeten en werd je zo dus ook op je uiterlijke kenmerken ingedeeld. De verdeling was: 84% Hutu, 15% Tutsi en 1% Twa. Er is een foto van de boekjes die alle Rwandezen bij zich moesten dragen. Alles daarin staat er ook in het Nederlands. Dat geeft toch een wrange smaak. Wat deze boekjes betreft, zie ik veel overeenkomsten met de Apartheid in Zuid-Afrika. 

Het Memorial laat zien hoe langzaam het volk geïndoctrineerd werd om in te zien dat Hutu's goed en superieur waren en dat Tutsi's minderwaardig en slecht waren. Dat gebeurde in teksten, plaatjes en een speciale radiozender die de hele dag propaganda uitzond. 
Wat op mij misschien nog wel de meeste indruk maakt, is dat er op een gegeven moment legereenheden getraind worden, die de opdracht en training krijgen om 1.000 mensen per 20 minuten te vermoorden. En dan niet door het simpelweg executeren, maar door het martelen en toebrengen van zo veel mogelijk pijn en vernedering. Ik vind het echt shocking dat iemand dat idee al krijgt en dat er dan ook nog mensen mee gaan in dat plan!!! 
Ze laten ook zien dat de rol van de VN ook niet zo sjiek is in deze: de VN werd op de hoogte gebracht van de plannen en van wat er gaande was, door spionnen, maar ze hebben niet ingegrepen. Waarschijnlijk denkend dat het zo'n vaart niet zou lopen? 

Maar als op 6 april 1994 een vliegtuig uit de lucht geschoten wordt, waarbij de Rwandese president om het leven komt, gaat het los. Binnen 24 uur beginnen de moordpartijen van de Hutu's op de Tutsi's en op de gematigde Hutu's. Grote hoeveelheden machete's, hakbijlen, messen en andere steekwapens worden onder de Hutu-bevolking verdeeld.
Binnen een tijdsbestek van 3 maanden werden 1 miljoen Tutsi's, gematigde Hutu's en ook Twa op gruwelijke wijze om het leven gebracht. Buiten dat er mensen direct vermoord werden, zijn ook vele mensen verminkt en er waren speciale verkrachtings-eskaders van HIV-geïnfecteerde mannen... 
In het museum wordt je geconfronteerd met diverse foto's en ook bewegende beelden van de gruwelen die er plaatsgevonden hebben. Het is misselijkmakend om op een filmpje een kindje te zien waarbij een gapende machetewond op het hoofd verzorgd wordt, terwijl de tranen over zijn wangen rollen. Rottende helende wonden, afgehakte ledematen... 
Er is ook een foto van een groep mensen, nog voor hun dood genomen. Deze mensen zijn als groep aan elkaar gebonden en zo als groep levend begraven. Mijn maat wordt aangesproken door een man die ook het museum bezoekt. Hij wijst naar de man rechts op de foto en zegt "hij was mijn broer". Dat een zinnetje van 4 woorden zo veel impact kan hebben. Ik krijg het er koud van; het komt dan ineens zó dichtbij... 

Ik vind het misselijkmakend te zien wat er gebeurd is in dit verscheurde land. En in zo'n korte tijd. Ik realiseer me, dat ik het wel bewust meegemaakt heb, maar dat ik me nooit gerealiseerd heb wat er nou ècht gebeurde daar. Ik heb het geblokt, of gewoon niet genoeg opgelet. Maar nu komt het in volle heftigheid binnen. 
Er is ook een zaal, die ik prachtig vind: het is bijna een stervormige ruimte, waarbij in de punten allemaal staalkabels gespannen zijn, waar nabestaanden foto's van hun geliefden met knijpers aan gehangen hebben, om de doden een gezicht te geven. Dit is ook een proces dat doorlopend aangevuld wordt. Hier wordt ook doorlopend een film vertoond van nabestaanden en hun herinneringen aan degenen die zij verloren hebben. 
Een zaal verder krijg ik het helemaal koud: deze zaal is helemaal zwart en in glazen tentoonstellingsdozen liggen allemaal schedels keurig in rijen opgesteld. Het is eigenlijk heel erg mooi, maar het besef hoe deze schedels hier terechtgekomen zijn, is niet te bevatten gruwelijk. Aan een deel van de schedels kun je dan ook zien dat deze mensen op hun hoofd geslagen zijn met machetes en andere voorwerpen en je ziet de fracturen en gaten. Een andere glazen tentoonstellingsdoos is gevuld met dijbenen... Het is in zijn simpelheid en schoonheid, van spierwitte schedels en beenderen uitgelicht in deze helemaal zwarte ruimte, geflankeerd door heel subtiel aanwezige foto's op de achtergrond, zo gruwelijk... Ik kan mijn tranen niet meer binnen houden. Ook niet terwijl ik dit schrijf... 

De tentoonstelling laat ook zien hoe het land de afgelopen 20 jaar bezig is geweest om weer op te bouwen; alles is stuk geweest in dit land. En alles moet dan ook weer vanaf de grond aan opgebouwd worden... Er worden cijfers genoemd, dat in totaal 3 miljoen mensen van de in totaal 7 miljoen inwoners, gestorven zijn tijdens, of aan de gevolgen van, de genocide... Ik vind het niet te bevatten. Ik probeer dat dan om te rekenen naar Nederland en probeer me voor te stellen dat van de 17 miljoen inwoners er zeg maar 7 of 8 miljoen niet meer zijn... Vermoord door mensen waar je jarenlang naast gewoond hebt, mee gewerkt hebt, die je nu nog dagelijks op straat tegen moet komen... Het is niet te bevatten... 

Er is ook nog een bovenverdieping. Hier wordt onder andere aandacht besteed aan de genocides die de afgelopen eeuw geweest zijn. Dan hebben we het naast Rwanda (1994) over Namibië (1904), Armenië (tijdens de Eerste Wereldoorlog), de Holocaust (Tweede Wereldoorlog), Cambodja (jaren '70) en Joegoslavië (jaren '90)... En we realiseren ons dat er op dit moment in Syrië natuurlijk hetzelfde gebeurt en we doen niets/kunnen niets doen... Genocide lijkt iets van alle tijden. Er hangt een bordje waar ik enorm emotioneel van word: "When they said 'never again' after the Holocaust, was it meant for some people and not for other?" - Apollon Kabahizi... 

De afsluiting van de Memorial is de Chilren's Room. In deze ruimte worden de kinderen herdacht die slachtoffer zijn geworden van de genocide. Mocht je het droog gered hebben tot dit punt, vind ik je een knappe vent/vrouw als je hierbij niet enorm emotioneel wordt. De eerste foto is van Mami Mpinganzima, 12 jaar oud. Haar lievelingseten: patat met mayonaise. Ze was dol op traditionele dans en haar favoriete nummer is The Beauty of Women. Haar laatste woorden waren "Mum, where can I run to?!", voordat ze werd doodgeschoten... Tranen rollen over mijn wangen als ik door deze zaal loop. 
Wat mensen elkaar aandoen is niet te bevatten: een jongetje van 2 jaar wiens laatste aanblik was, dat zijn moeder voor zijn ogen vermoord is, voordat hij tegen een muur doodgeslagen is. 

Er staat een tekst van een kind van 7 jaar wat het overleefd heeft: "A militiaman came up to kill me. I was astonished because he was a friend. He used to come to our house every day. He farmed my father's fields and he received a salary. My mother gave him food. We used to play with him and he was like a brother to us, even though we were not from the same family. I asked him why he wanted to kill me when I had done nothing to hurt him. I begged him to take pity on me. He said nothing but he hit me on the head with a machete. He had bits of wood in his hand wich he stuck into my face. When he thought I was dead, he left."

Ik vraag me af hoe dit land kan functioneren... Hier zit zo veel pijn en verdriet en het land heeft nog dagelijks te kampen met de gevolgen. Donata (11 jaar) verwoordt het: "Sometimes, I get terribly sad because I can't imagine what my life will be like. I'll never see my parents again, and yet I'll see the people who killed them, and those people's children, for the rest of my life. I can't bear the thought of it."

We zijn allemaal stil als we weer naar buiten lopen. Dit heeft een ongelooflijke indruk gemaakt. Het is zo shocking en nogmaals, niet te bevatten... 
Twee collega's zijn al naar het hotel gegaan en ik stap met de Coco en mijn maat in de taxi ook naar het hotel. Dit hotel is de setting van het waargebeurde verhaal van manager Paul Rusesabagina, die 1.268 Tutsi's en gematigde Hutu's redde van de genocide. Dit verhaal is verfilmd als Hotel Rwanda. Ik moet de film zeker gaan zien. 
We hadden bedacht daar te gaan lunchen, maar onze eetlust is behoorlijk vergaan na het bezoek aan de Memorial. We drinken wat en lopen dan terug naar ons hotel. 
Daar eten we wel een vroeg diner, want buiten mijn maat en ik, moet de rest van de crew vanavond terug vliegen. Tijdens het eten gaat het nog over ons bezoek vandaag. 

Na het eten trekken we ons even terug op onze kamer. Ik probeer mijn gedachten te verzetten en ga wat sporten. Als de crew dan weg gaat, zijn wij er om afscheid te nemen. Mijn maat en ik moeten maar afwachten wat de nieuwe crew gaat brengen. Wij drinken nog een drankje als onze eigen crew weg is en we wachten onze nieuwe crew op. Daar maken we kennis mee en dan gaan we naar onze kamer. Deze dag was heftig en indrukwekkend en ik heb even geen behoefte aan een gezellige borrel... Ik moet dit allemaal even verwerken en een plek geven.....